LUD Deasachadh 09 - An Gearran 's Am Màrt 2023

LITRICHEAN GU 'N DEASAICHE A chairdean, tha Féill Phádruig oirnn san mhìos so. Agus tha gu gasta gun dabht! Ach 's móran truagh tha daoine 'mach leis na beoir uaine, 'gus eadaidh uaine cuideachd! Tha sin an-thábhachtach a thabhair leinn - na Gàedheil dachaigh agus trasna nan tonn - do thabhair tacaigh, cuidich agus gach aon rudan mhath oirnn ri chéile mar tha mhuid 'obair amháin le cuid mór. Chan e sin cóir agus ceart nuair cuirinn daoine obair cruadh chun leobhar, chun rangan, chun obair ríomhaireachd agus chun gach aon rudan eile Gàedhealach, agus cha tiocaidh cuidich amhàin chun daoine Gàedhealach 'obair ortha. Chan e sin gu math, agus chan e sin còir agus ceart airson daoine do'n obair agus do shabaid amháin an aghaidh daoine Gallda 'gus an…

“Cén fáth a mbeadh fonn ort Gaeilig a fhoghlaim?” Cad é mar is minic a bhíonn mé ag cosaint mo shuime i bhfoghlaim Gaeilig? Ní raibh Frainngis, nó Spáinnis, nó fiú Gearmáinis orm i gcuid mo Thír na Choillte a chosaint. I dtír gan teanga oifigiúil náisiúnta, cén fáth a bhfuil tógáil pobail timpeall na Gaeilig chomh trioblóideach? Níl teanga oifigiúil náisiúnta ag na Stáit Aontaithe. Ní fhaca ár n-Aithreacha Bunaithe go raibh gá le ceann a aithint, rud atá suimiúil ag cur san áireamh an iliomad teangacha a bheadh á labhairt sna coilíneachtaí. Ag caint le Meiriceánaigh eile, agus le chairde idirnáisiúnta, is minic a bhíonn ionadh orthu nach n-aithnítear Béarla agus Spáinnis mar theangacha oifigiúla go feidearálach freisin. Ach nuair a tógadh mé i dTír na Choillte, tá…

Táim ag sgríobh seo i Nuadh Orleán, i dTráigh Lughaidh, do saoire gheimhridh. Thug mé cuairt an iarsmalann cultúr na h-Éireann, nó cultúr na pobal Gaedheal agus Gaedheal-Mheiriceánaigh annseo. Is beag é, an iarsmalann, le seomra beag amháin agus gan aon fhoireann. Is trasna é an iarsmalann an clós ó siopa caife Gaedhealach. Is breá mé cáife Gaedhealach, agus bhí sé seo an-mhaith. Bhí an dáileoir an-chairdiúil linn. Bhí an maith againn annsin. Ach bhí deacrachtaí le an iarsmalann. Léirigh na taispeántais stair áitiúil an pobal na n-imirceach na n-Gaedhealtachd. Ar i nós áiteanna eile i Meiriceá, d’oibrigh na Gaedheil go dian dícheallach annseo. Thochail siad canálacha, thóg siad iarnróid, agus rinne siad go leor obaireanna tábhachtacha eile a chruthaigh an áit seo. Thug siad aghaidh ar leithcheal frith-Gaedheal ar…

NUAIDHEACHD NA CRUINNE Nach eil sin gharbh tha mhuid 'òl Uisge Bheatha thairis muinntear Gáidhealach san dachaigh annseo 'gus eadar na Gáidheal thairis nan tonn cuideachd? 'S math leom Féill Phàdruig agus 's mhath leom gach féill eile nan Gáidheal, ach chan eil gu math 's deochann leinn Uisge Bheatha 'gus Uisge Bheatha nan Ruisigh nan Ear airson gach Féill Phádruig mar tha Féill Phádruig latha mór airson nan Gáidheal, air dachaigh agus thairis nan domhan. Tha deochan-dhùthchais mhath leinn agus tha ead Miad agus Lionn-Ubhall. Chan eil Uisge Bheatha deoch-dhùthais leinn fhé! Bha 'n Uisge Bheatha druga nam blàr airson nan òglaich agus airson saighdearan as dheidh cathan agus blàran nuair a robh ghortan ortha. Dh'ól nan Gaill Uisge Bheath' airson deoch agus chan eil fhios agam / againn…

Bhí Sean Ghaillimheach a raibh Seaghan Noel Mac Mathghamhna a chuir tús liom ar mo chosán Ceilteach le taighde a dhéanamh ar ár dteangacha 'gus canúintí na Ceiltigh Gaedhealach agus na Ceiltigh Breatunnach. Thosaigh sé ar fad thart ar 1980 i dteach tábhairne tráigh ar a dtugtar an Teach Tábhairne Caftaen i n-deisceart na Spáinne. Ansin, bhí mé ag seinm ceol tíre le mo ghiotár agus harmonica. Ba de bhunadh Briotanach, Gaedhealach agus Gearmánach formhór na gcliant. Bhí sean-fhear ag éisteacht liom ag súgradh. Tar éis dó a bheith ag imirt, chuir sé é féin in aithne mar Ghaillimh, agus ba é Noel a leas-ainm. Bhuel, d’fhiafraigh Noel díom an raibh aon amhrán Gaeilge ar eolas agam. D'fhreagair mé "ní hea", ach tá áthas orm cúpla amhrán a fhoghlaim dár…

Bha Brian Ó Cianaigh sgríbhneoir mór é fhéin le linn an t-saoghal aige. Bha sin fíor gan amhras. Ach chuir Brian cuid 's mó na sgéalta a sgríobh é 'stigh dhá leabhar aige. Rinn é sin mar d'iarr sé do shroich sluaighte móra duine trasna na domhain. Bha 'n t-ainm na ciad leabhar: Brian Ó Cianaigh: Ceannródaí Ildánach Gaeilge as Ard an Rátha, go h-an-suimiúil agus chuir sé seanchas áitiúil agus sgéalta sgríobh é fhéin agus rudaí seanchas eile 'nn fosta le taobh leis beo-sgéal aige. Sgríobh sé dárna leabhar as Béarla 'gus chuir sé sgéalta seanchas a chuir sé go Béarla le taobh leis dánachd, gearr-sgéalta, litirí le taobh leis drámaí a sgríobh sé fosta. ÁbharBRIAN Ó CIANAIGH (1877-1943)BuadhchasSeanchas agus SgéaltaDántaLitirí, Gearr-Sgéalta 'gus Fógóraithe Rugadh Brian Ó Cianaigh (Bha…